Ορισμένα πράγματα είναι τόσο προφανή, συμβαίνουν τόσο φανερά μπροστά στα μάτια όλων, είναι τόσο καλά γνωστά από όλους, αλλά πάλι αγνοούνται από όλους με τέτοιο τρόπο, που το να μιλάς γι' αυτά μετατρέπεται στην πιο δύσκολη δουλειά του κόσμου. Όλοι ξέρουν, όλοι έχουν δει, όλοι φυσικά γνωρίζουν την πάσα αλήθεια και δεν υπάρχει τίποτα καινούργιο που να μπορεί να πει κανείς γι' αυτό το ΠΡΑΓΜΑ. Όλες οι προτάσεις που θα ειπωθούν είναι γνώριμες προτάσεις. ΓΝΩΣΤΕΣ προτάσεις. Στην πραγματικότητα, επειδή κανείς δεν δίνει πραγματικά σημασία, είναι ΜΙΣΕΣ προτάσεις. Προτάσεις που χρειάζονται κάποιον να τις ακούσει για να ολοκληρωθούν… Όσο συνηθισμένη και εκνευριστική είναι η εκατομμυριοστή φορά που αφηγείται κανείς μια ιστορία, έτσι είναι και το να μιλάς γι' αυτό το ΠΡΑΓΜΑ… Έχει γίνει συνηθισμένο και εκνευριστικό… Επαναλήψεις, επαναλήψεις, επαναλήψεις… Αλλά επειδή όλοι αγνοούν αυτό το ΠΡΑΓΜΑ, επειδή το θεωρούν ΑΝΥΠΑΡΚΤΟ, επειδή δεν βγάζουν ΜΙΛΙΑ μέχρι αυτό το ΠΡΑΓΜΑ ή οποιαδήποτε προβολή του να συμβεί στους ίδιους, κάποιος πρέπει να συνεχίσει να μιλάει γι' αυτό. Ακόμα κι αν όλοι αρχίσουν να δυσανασχετούν· ακόμα κι αν δεν υπάρχει τίποτα καινούργιο να ειπωθεί· ακόμα κι αν κανείς δεν ακούει· ακόμα κι αν είναι γνωστό ότι δεν θα γλιτώσει από το να μείνει ημιτελές, κάποιος θα προσπαθήσει, ξανά και ξανά, να το πιάσει από την αρχή…
Θα πει για παράδειγμα: ήταν 19 Δεκεμβρίου… Ήταν τέσσερις τα ξημερώματα… Έκανε κρύο… Πολύ κρύο… Κρύο χειμώνα, κρύο χιονιού, κρύο τσιμέντου… Στις φυλακές, εκατόν τόσοι άνθρωποι έκαναν απεργία πείνας μέχρι θανάτου, εκατοντάδες έκαναν απεργία πείνας… Εκείνοι που έκαναν απεργία πείνας μέχρι θανάτου βρίσκονταν στην εξηκοστή πρώτη μέρα τους… Όλοι ανησυχούσαν πολύ γι' αυτούς. Όλοι λυπούνταν πολύ, μα ΠΑΡΑ πολύ γι' αυτούς. Για παράδειγμα, η Gülay Göktürk σχεδόν ικέτευε τον Κύριο Hikmet Sami Türk για τη μεταφορά αυτών των «παρασυρμένων παιδιών» από τις οργανώσεις στις φυλακές τύπου F που είχαν ολοκληρωθεί. Για παράδειγμα, ο Emin Çölaşan προσευχόταν αυτά τα παιδιά να αποκτήσουν τα «δωμάτιά» τους όπου θα μπορούσαν να σκέφτονται με το δικό τους μυαλό και να έχουν ανθρώπινη μεταχείριση… Για παράδειγμα, ο Tuncay Özkan είχε πάει ο ίδιος να δει και είχε δείξει σε όλο τον κόσμο εκείνες τις φυλακές τύπου ξενοδοχείου πέντε αστέρων με τα λουλούδια στα παράθυρα… Αν μήνες πριν είχε γράψει ότι «ο τύπος F είναι η μόνη λύση για τα δικαστικά προβλήματα», κάτι θα ήξερε σίγουρα… Για παράδειγμα, η Hürriyet και η Yeni Şafak είχαν την ίδια άποψη σε αυτά τα θέματα. Για παράδειγμα, η Cumhuriyet και η Zaman πιασμένες χέρι-χέρι ούρλιαζαν σαν χορωδία για να σωθούν αυτά τα παιδιά από τον ίδιο τους τον εαυτό… Για παράδειγμα, ο Hikmet Çetinkaya από την Cumhuriyet έλεγε «τι άλλο θα ακούσουμε» για τα αιτήματα «κατάργησης των Δικαστηρίων Κρατικής Ασφάλειας (DGM) και του άρθρου 16 του Αντιτρομοκρατικού Νόμου (TMK)».
Όπως και να 'χει, ήταν 19 Δεκεμβρίου… Το 2000… Τέσσερις τα ξημερώματα… Η εξηκοστή πρώτη μέρα της απεργίας πείνας μέχρι θανάτου… Ο καιρός ήταν πολύ κρύος… Και σε είκοσι φυλακές χιλιάδες στρατιώτες, αστυνομικοί και δεσμοφύλακες, για να σώσουν τις ζωές αυτών των παρασυρμένων παιδιών, είχαν αρχίσει να κάνουν εκκλήσεις για «παράδοση» συνοδεία είκοσι χιλιάδων βομβών αερίου και χιλιάδων σφαιρών…
Όταν ξημέρωσε η 20ή Δεκεμβρίου, σε δεκαεπτά φυλακές εκτός από τις Bayrampaşa, Ümraniye και Çanakkale είχε επέλθει ηρεμία. Ο Υπουργός Δικαιοσύνης Hikmet Sami Türk εξηγούσε ότι πρόκειται για μια επιχείρηση διάσωσης ζωής και ότι επειδή η εξηκοστή πρώτη μέρα των απεργιών πείνας ήταν ένα εξαιρετικά κρίσιμο στάδιο, αναγκάστηκαν να πραγματοποιήσουν την επιχείρηση «ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗ ΖΩΗ». Οι εφημερίδες και τα τηλεοπτικά κανάλια εκτελούσαν άψογα το καθήκον τους να ενημερώνουν την κοινή γνώμη με αυτή τη δήλωση. Και η εφημερίδα Milliyet ανακοίνωνε με πρωτοσέλιδο ότι αυτά τα παιδιά δεν ήταν απλώς παρασυρμένα, αλλά ότι παρέσυραν φανερά όλο τον κόσμο… Το όνομα αυτού που συνέβη ήταν: ΨΕΥΤΙΚΗ ΝΗΣΤΕΙΑ, ΜΑΤΩΜΕΝΟ ΙΦΤΑΡ. Οι υποτιθέμενοι απεργοί πείνας είχαν βγει «περδίκι»…
Όταν ξημέρωσε η 21η Δεκεμβρίου, οι εικόνες από το Çanakkale και το Bayrampaşa έδειχναν σε όλο τον κόσμο ότι αυτά τα πράγματα δεν είχαν τέλος. Ο καιρός ήταν κρύος και οι τηλεοράσεις δεν μετέδιδαν ότι εκείνοι οι άνθρωποι που μεταφέρθηκαν από δεκαεννιά φυλακές στις τύπου F δεν είχαν πάνω τους τίποτα άλλο εκτός από κουρέλια ποτισμένα με αέρια, αίμα και λάσπη. Σε καμία εφημερίδα δεν γραφόταν ότι τους υπέβαλαν σε φάλαγγα επειδή στο πρωινό και βραδινό προσκλητήριο δεν φώναζαν «ΠΑΡΩΝ!» με στρατιωτικό τρόπο. Στα ραδιόφωνα δεν ανακοινωνόταν ότι ο αριθμός των απεργών πείνας είχε διπλασιαστεί σε σχέση με δύο μέρες πριν.
Όταν ξημέρωσε η 22α Δεκεμβρίου, ο καιρός ήταν ακόμα κρύος. Μετά το Çanakkale και το Bayrampaşa, είχαν μπει και στο Ümraniye γκρεμίζοντας τους τοίχους με μηχανήματα έργων… Σε τρεις μέρες ΤΡΙΑΝΤΑ κρατούμενοι και κατάδικοι είχαν χάσει τη ζωή τους. Περίπου δεκαπέντε από αυτούς τους τριάντα «αυτοπυρπολήθηκαν με εντολή από την Ευρώπη» και πέθαναν καμένοι… «Δύο στρατιώτες έπεσαν νεκροί από τα πυρά που άνοιξαν οι φυλακισμένοι τρομοκράτες» και πάει λέγοντας…
Ο θρυλικός μεγάλος Τούρκος δημοκράτης, αριστερός, ποιητής, εκείνος ο «πολυαγαπημένος εκλιπών» που η μνήμη του αγιοποιήθηκε, ο Μπουλέντ Ετζεβίτ, φεύγοντας είχε προστατεύσει την τιμή του κράτους και είχε φροντίσει ώστε τα γεμάτα στοργή χέρια του κράτους να εμφανιστούν σε φυλακές όπου δεν μπορούσε κανείς να μπει εδώ και δέκα χρόνια.
Ήταν το έτος 2000… Στο Bayrampaşa και στο Ümraniye είχε γίνει προσκλητήριο για πρώτη φορά μετά από δέκα χρόνια. Αν και η φυλακή του Ümraniye είχε ανοίξει το 1995 και στο άνοιγμά της τα μέσα ενημέρωσης είχαν πει: «Να, αυτή είναι η πρότυπη δομή που θα λύσει το πρόβλημα των φυλακών». Το πρόβλημα των φυλακών είχε λυθεί άλλη μια φορά το 1996 με τη συνεργασία των Şevket Kazan και Mehmet Ağar. Από το 1995 έως το 2000, όταν συνολικά 29 άνθρωποι σκοτώθηκαν σε επιχειρήσεις στις φυλακές Buca, Ümraniye, Ulucanlar, Burdur, Diyarbakır, Metris, φυσικά είχαν γίνει εκκλήσεις για ΠΑΡΑΔΟΣΗ σε αυτούς τους κρατούμενους και κατάδικους. Επειδή το 1996 δεν είχε περάσει από το μυαλό κανενός να επαναφέρει στη ζωή τους κρατούμενους με βόμβες αερίου και όπλα, οι 12 νεκροί κρατούμενοι δεν συμπεριλαμβάνονταν σε αυτόν τον αριθμό… Ούτε οι δεκάδες άνθρωποι που πέθαναν μέσα από «φυσικά» ή «ύποπτα» αίτια… Τέλος πάντων, ό,τι έγινε έγινε, και φτάνοντας στις 19 Δεκεμβρίου του 2000, τα γεγονότα που περιέγραψα παραπάνω έπρεπε να συμβούν και εκείνα τα παρασυρμένα παιδιά επανήλθαν στη ζωή ένα προς ένα…
Ενώ όλα τα μέσα ενημέρωσης, από τους εθνικιστές μέχρι τους ισλαμιστές, από τους φιλελεύθερους μέχρι τους εθνικόφρονες, φώναζαν δυνατά, όλοι φυσικά είχαν επίγνωση των πάντων… Όλοι φυσικά ήξεραν τι πραγματικά συνέβαινε… Εσύ το ήξερες! Ναι, ναι, ΕΣΥ! Όποιος κι αν είσαι που διαβάζεις αυτές τις γραμμές έντεκα χρόνια μετά… Αν δεν ήξερες, θα έπρεπε να εκπλαγείς όταν ανακοινώθηκε ότι για την επιχείρηση που ειπώθηκε πως «έπρεπε να γίνει επειδή η απεργία πείνας έφτασε σε κρίσιμο στάδιο την εξηκοστή πρώτη μέρα», γίνονταν ασκήσεις επί έναν ολόκληρο χρόνο (ένας χρόνος δεν διαρκεί εξήντα μία μέρες, το ξέρεις, έτσι δεν είναι;). Θα έπρεπε να μπορείς να ρωτήσεις με μεγάλη ευγένεια, χωρίς να προσβάλεις τον υπουργό: «Μπορεί ένας ΟΛΟΚΛΗΡΟΣ Υπουργός Δικαιοσύνης να εξαπατά φανερά την κοινή γνώμη;». Αν δεν ήξερες ήδη τα πάντα, εκείνοι που έβαζαν τίτλους «Ψεύτικη Νηστεία, Ματωμένο Ιφτάρ» για απεργίες πείνας όπου πέθαναν συνολικά ΕΚΑΤΟΝ ΕΙΚΟΣΙ ΔΥΟ άνθρωποι τους επόμενους μήνες και χρόνια, σήμερα όχι μόνο δεν θα έπρεπε να συνεχίζουν να είναι μέλη των μέσων ενημέρωσης, αλλά ούτε καν να κυκλοφορούν ανάμεσα σε ανθρώπους… Αν δεν είχες ήδη επίγνωση των πάντων, θα έπρεπε να δείξεις την παραμικρή έκπληξη όταν αποκαλύφθηκε ότι οι δύο στρατιώτες, που ειπώθηκε ότι «έπεσαν νεκροί από πυρά των τρομοκρατών μέσα», σκοτώθηκαν από πυρά της χωροφυλακής. Άσε τους «παρασυρμένους νέους» που σκοτώθηκαν καμένοι ή από σφαίρες (ποιος νοιάζεται γι' αυτούς ούτως ή άλλως), θα έπρεπε να ρωτήσεις κάποιον σε ποιους ανήκαν τα καταραμένα χέρια που «σκότωσαν δύο στρατιώτες»… Τη στιγμή που μιλάω για τους χωροφύλακες που ομολόγησαν ότι έδωσαν σε εκείνα τα παρασυρμένα παιδιά κουβέρτες ποτισμένες με εύφλεκτες ύλες λέγοντας «σας ρίχνουμε βρεγμένες κουβέρτες, τυλιχτείτε σε αυτές για να σωθείτε από τη φωτιά», τα μάτια σου θα έπρεπε να ανοίξουν διάπλατα…
Κι όμως, επειδή όποτε ακούς όλα αυτά, αντί να εκπλαγείς, αρχίζεις να δυσανασχετείς… Το κρίμα των 122 ανθρώπων που πέθαναν στις απεργίες πείνας, των 600 που έμειναν ανάπηροι και των χιλιάδων που πέθαναν από «φυσικά» αίτια όπως ασθένεια, αυτοκτονία, ή όπως ο άνθρωπος που έπαθε έμφραγμα και του έκαναν παυσίπονο και τον έστειλαν πίσω στο κελί του, είναι στον λαιμό σου… Να που όταν έρθει η σειρά σου… Όταν χτυπήσουν την πόρτα σου… Όταν προσπαθείς να ακουστεί η φωνή σου έξω από τέσσερις τοίχους χωρίς να ξέρεις επί μήνες, επί χρόνια για τι κατηγορείσαι… Όταν δηλαδή αυτό το ΠΡΑΓΜΑ που είδες, ήξερες αλλά αγνόησες συμβεί σε σένα… Θα πρέπει οπωσδήποτε να θυμηθείς με ποια μεγάλη και σημαντική δουλειά ήσουν απασχολημένος γύρω στις τέσσερις τη νύχτα της 19ης Δεκεμβρίου 2000, και γιατί κρατούσες τα αυτιά σου κλειστά… Ενώ θα παραπονιέσαι που κανείς δεν σου δίνει σημασία, θα πρέπει να νιώσεις με ντροπή πώς η φωνή σου αντηχεί στο κενό… Καθώς θα αποχαιρετάς από μακριά κάθε τι που κόπηκε στη μέση, τη ζωή σου που την άφησαν ημιτελή, θα πρέπει να καταλάβεις ότι όλη η ιστορία άρχισε πριν από έντεκα χρόνια, μια κρύα, πολύ κρύα νύχτα του Δεκέμβρη και επειδή επέμενες να μην ακούς όλες τις φωνές που αντηχούσαν στο κενό, πλέον δεν έμεινε κανείς για να ακούσει εσένα… Ότι οι προτάσεις που σχηματίζεις δεν μπορούν να ολοκληρωθούν… Ότι κάνει κρύο… Ότι κάνει πολύ κρύο… Και ότι αυτή η ιστορία που όλοι ξέρουν αλλά όλοι προσποιούνται ότι δεν ξέρουν, ήταν από την αρχή η ΔΙΚΗ ΣΟΥ ιστορία… Όπου κι αν είσαι εκείνη τη μέρα, όσα φύλλα κι αν έχουν πέσει από το ημερολόγιο… Όταν καταλάβεις όλα αυτά με μια βαθιά πληγή να αιμορραγεί μέσα σου… Ότι είμαστε σε μια ατέλειωτη νύχτα της 19ης Δεκεμβρίου 2000… Ότι η ώρα είναι ακόμα 4 και ότι κάνει πολύ κρύο… πολύ-κρύο…
¹ Σημείωση μεταφραστή: Ο τίτλος «Επιστροφή στη φυτική ζωή» αποτελεί μια ειρωνική και τραγική αναφορά στην στρατιωτική επιχείρηση «Hayata Dönüş» (Επιστροφή στη Ζωή).
Erdinç Yücel
Δημοσιεύτηκε στο τεύχος Δεκεμβρίου 2011 του περιοδικού Yeni Harman.
